Türkler, Orta Asya’da tarih sahnesine çıktıkları ilk dönemden itibaren siyasi teşekküller kurmuş ve tarihte oldukça önemli bir rol üstlenmişlerdir. Çeşitli sebeplerden dolayı dünyanın farklı bölgelerine göç eden Türkler, buraları kendilerine vatan edinmiş ve devletler kurmuşlardır. Türklerin anayurtları olan Orta Asya’dan sonra göç ederek devlet kurdukları coğrafyalardan birisi de Anadolu’dur. Anadolu’nun kapılarının Türklere açılmasında önemli rol oynayan olaylardan birisi ise Pasinler Savaşı olarak karşımıza çıkmaktadır. Anadolu’nun Türkleşmesi adına büyük önem taşıyan bu mücadele, aynı zamanda Türkler ile Bizanslılar arasında gerçekleştirilen ilk büyük meydan savaşıdır. Peki, Bizans ile yapılan ilk savaş olarak anılan Pasinler Savaşı’nın nedenleri ve sonuçları nelerdir? Bu savaşın Türk tarihi açısından önemi nedir?
Pasinler Savaşının Nedenleri Nelerdir?
Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli katkısı bulunan Pasinler Savaşı, 18 Eylül 1048 tarihinde Selçuklu Devleti ile Bizans İmparatorluğu arasında gerçekleşmiştir. İki taraf arasında yapılan en büyük meydan muharebesi olarak bilinen bu mücadele “Hasan Kale Savaşı” olarak da anılmaktadır. Savaşın en önemli nedeni ise, Tuğrul Bey tarafından yapılan keşifler sonucunda Türklerin Anadolu’ya akın etmesidir. Bu akınlar; Bizans Devleti tarafından varlıkları için bir tehlike olarak algılanmış ve Türkleri Anadolu topraklarından atmak için Rum, Ermeni, Abazan ve Gürcülerden oluşan bir ordu kurulmuştur.
Anadolu’ya gerçekleştirilen akınlar sonrasında yaşanan bu gelişmeler nedeniyle Tuğrul Bey, Musa Yabgunun oğlu Hasan’ı ve Çağrı Bey’in oğlu Yakuti’yi Anadolu’ya gitmeleri için görevlendirmiştir. Van bölgesine gelen iki Selçuklu prensini karşılayanlar ise Van valisi ile Gürcistan valisi olmuştur. İki ordu büyük Zap Suyu kenarında oldukça çetin bir savaşa tutuşmuştur. Fakat valiler, yenileceklerini anlamaları üzerine hileye başvurmuş ve yenilmiş gibi görünmemek için çadırlarını bırakarak kaçmışlardır. Selçuklu Prensleri ise Bizanslıları yenilgiye uğrattıklarını zannederek eşyaları yağmalamaya koyulmuştur. Tabi, Bizanslılar da bu arada zaman kazanarak geri dönmüş ve Selçuklulara olanca kuvvetleri ile yeniden yüklenmişlerdir. Bu sırada başta Prens Hasan olmak üzere pek çok asker şehit düşmüştür.
Prens Hasan’ın ölümü ve Bizanslılara karşı yaşanan bu yenilgi; Tuğrul Bey’in canını sıkmış, yaşanan yenilginin öcünü almak için İbrahim Yınal Bey’i Azerbaycan Valiliği’ne atamış ve yanına Kutalmış’ı görevlendirmiştir. İbrahim Yınal Anadolu’ya geldiğinde Bizans ordusu ile karşılaşmış, ordunun komutanı barış teklif etmiş ancak İbrahim Yınal Bey bu teklifi reddetmiştir. Bunun üzerine Bizanslılar Pasinlere çekilmiştir. İbrahim Yınal Bey ise bu sırada Bizanslıların peşinden gitmek yerine Erzurum ve Pasinler arasında yer alan kale ve kasabaları vurmayı tercih etmiş, pek çok esir almıştır. Ardından Bizanslıların peşine düşmüş ve onları Pasinler’de bulmuştur. İki ordu arasında çok kanlı bir savaş yaşanmış, İmparatorun yardıma gönderdiği Gürcü Prens Liparit esir alınmış ve Bizans ile yapılan ilk savaş olarak tarihe geçen Pasinler Savaşı Selçukluların zaferi ile sonlanmıştır.
Pasinler Savaşı Türk Tarihi Açısından Önemi
Pasinler Savaşı Türk tarihi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu büyük meydan savaşı sonrasında Türkler Pasinler Ovası ile Erzurum’un boş yerlerini doldurmuş ve bir anlamda Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. Yine savaş sonucunda esir düşen Gürcü Prensi Liparit, İstanbul’daki caminin onarılması ve Abbasi Halifesi ile Tuğrul Bey adına hutbe okutulması şartı ile serbest bırakılmıştır. Türkler ile Bizanslılar arasında yaşanan bu savaş, aynı zamanda Anadolu’nun fethine zemin hazırlamıştır. Çünkü Türkler, Doğu Anadolu topraklarına yerleşmiştir ve böylece bu toprakların kontrolü Selçuklu Devleti’ne geçmiştir. Ayrıca Pasinler Savaşı sonrasında Bizans İmparatorluğu’nun zayıflığı tüm ülkeler tarafından görülmüştür.